Cietrzew (Tetrao tetrix)

Cietrzew (Tetrao tetrix) ang. Black Grouse, jest grzebiącym wielkości kury domowej. Samiec jest lśniąco niebiesko-czarny z białymi wstawkami na skrzydłach, czerwonym pasem nagiej skóry nad okiem oraz lirowatym ogonem. Samica jest ochronnie ubarwiona, ogólnie dość ciemna, szaro-brązowa, cętkowana. Od kury głuszca różni się mniejszymi rozmiarami, białymi paskami skrzydłowymi i lekko rozwidlonym ogonem. Cietrzew w Polsce bardzo nielicznie gniazduje (2000-2500 os.), praktycznie tylko we wschodniej części kraju. Lokalnie liczniej tylko w dolinach dużych rzek z dużymi torfowiskami. Występuje na obszarach o luźnym, często niskim zadrzewieniu (chętnie brzozowym), zamieszkuje także skraje lasów, zawsze w pobliżu rozległych torfowisk, wrzosowisk i łąk.

Cietrzew jest ptakiem poligamicznym. Samce nie łączą się w pary z samicami, które samotnie wychowują pisklęta. Koguty większość roku spędzają w pobliżu tokowisk gdzie prezentują swoje walory przed samicami. Wczesną wiosną następuje nasilenie się godów (trwają one praktycznie przez cały rok, za wyjątkiem środka lata i zimy, drugi szczyt następuje na jesieni jednak nie tak intensywnie jak wiosną). Przed świtem cietrzewie zbierają się na tzw. arenach aby tokować. Każdy samiec zajmuje niewielkie terytorium, którego zajadle broni przed innymi. Najsilniejsze samce wybierają miejsca jak najbliżej centrum areny (o sile samca świadczy także wielkość ogona - liry oraz intensywność koloru brwi - róż). Tam też szuka partnera najwięcej samic. Tokujący cietrzew nadyma gardło, stroszy pióra, opuszcza skrzydła do ziemi, pochyla się do przodu i rozkłada lirowaty ogon ukazując śnieżno-białe pokrywy podogonowe. W takiej pozycji ptak wydaje słyszalny z daleka głos, tzw. bulgotanie (bełkot). Podczas tego jest niespokojny, obraca się we wszystkie strony, rusza przed siebie, czasami podskakuje. Gdy jest mocno podniecony wyprostowuje się, wznosi do góry głowę i wydaje inny, trochę cichszy, syczący dźwięk, tzw.. czuszykanie. Mimo pozornego bałaganu ptaki podczas toków są bardzo czujne i płochliwe.

Po zapłodnieniu samice oddalają się w poszukiwaniu miejsc na gniazda. Znajdują się one najczęściej na ziemi (rzadko się zdarza, że kura zajmie stare gniazdo jakiegoś ptaka na drzewie), w płytkim dołku, doskonale ukryte wśród roślinności. Od końca kwietnia samica składa 7-10 jasno brunatnych, obficie plamkowanych jaj. Pisklęta zaraz po wylęgnięciu się opuszczają gniazdo i są prowadzone przez samice.
Cietrzew żywi się przede wszystkim pokarmem roślinnym, owady są pożywieniem prawie wyłącznie piskląt. Dorosłe ptaki odżywiają się jagodami, nasionami oraz pędami drzew i krzewów.
Cietrzew jest bardzo płochliwy. Gdy leci to po kilku uderzeniach skrzydeł następuje chwila szybowania. Ponieważ samce cietrzewi zdają się nie odróżniać gatunku samic grzebiących to czasami dochodzi do powstawania bezpłodnych mieszańców cietrzewia z głuszcem (tzw. skrzekot) lub cietrzewia z bażantem. Zdjęcie nie zostało wykonane na wolności.